Пагаднення аб свабодным гандлі паслугамі і здзяйсненні інвестыцый
Па меры паглыблення працэсаў інтэрнацыяналізацыі і глабалізацыі пашырыліся сферы, ахопленыя дадзенымі працэсамі, сярод якіх - сфера паслуг. Следствам стала паскарэнне тэмпаў росту міжнароднага гандлю паслугамі, а таксама неабходнасць у прыняцці мер па лібералізацыі гандлю паслугамі.
Аднак лібералізацыя гандлю паслугамі ў адрозненне ад гандлю таварамі ажыццяўляецца не шляхам зніжэння мытна-тарыфных бар'ераў, а шляхам "замацавання" пэўнага ўзроўню нацыянальнага рэгулявання гандлю паслугамі і дзейнасці інвестараў.
Формай праявы працэсу лібералізацыі гандлю паслугамі з'яўляецца заключэнне дзяржавамі пагадненняў аб свабодным гандлі паслугамі, якія з'яўляюцца разнавіднасцю рэгіянальных гандлёвых пагадненняў (РТС) і заснаваны на артыкуле V Генеральнага пагаднення па гандлі паслугамі (ГАТС).
На сённяшні дзень у Рэспублікі Беларусь дзейнічае толькі адна прэферэнцыйная дамова ў сферы паслуг — дамоўленасці аб гандлі паслугамі ў рамках Еўразійскага эканамічнага саюза (Раздзел XV «Гандаль паслугамі, установа, дзейнасць і ажыццяўленне інвестыцый» і Пратакол аб гандлі паслугамі, установе, дзейнасці і ажыццяўленні інвестыцый (Дадатак № 16 да Дагавора аб ЕАЭС)).
Рэспубліка Беларусь, як і ўсе члены Саюза, захоўвае за сабой аўтаномію (г.зн. нацыянальную кампетэнцыю) у пытаннях заключэння пагадненняў аб свабодным гандлі паслугамі і ажыццяўленні інвестыцый. Працэс заключэння такіх пагадненняў з трэцімі краінамі ажыццяўляецца незалежна ад партнёраў па Саюзу. Адзінай умовай, прапісанай у Дагаворы аб ЕАЭС, з'яўляецца абавязацельства Рэспублікі Беларусь прадастаўляць іншым дзяржавам-членам ЕАЭС такія ж уступкі, якія прадастаўлены партнёру (партнёрам) па такому пагадненню (артыкул 38 Дагавора і раздзел 6 Дадатка № 16 да Дагавора).
У сувязі з гэтым цяпер вядзецца работа па заключэнню новых прэферэнцыйных пагадненняў. Каардынацыю работы па падрыхтоўцы міжнародных пагадненняў у сферы гандлю паслугамі ажыццяўляе Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь.
У рамках Садружнасці Незалежных Дзяржаў праца над праектам Пагаднення аб свабодным гандлі паслугамі, установе, дзейнасці і ажыццяўленні інвестыцый вялася больш за 10 гадоў (з лістапада 2012 г.). Пагадненне падпісана на Савеце Кіраўнікоў Урадаў у г. Сочы 8 чэрвеня 2023 г. Пагадненне ратыфікавана Законам Рэспублікі Беларусь ад 28 снежня 2023 г. №325-З. Для Рэспублікі Беларусь Пагадненне набыло моц 5 чэрвеня 2024 г.
14 снежня 2020 г. падпісана Сумесная заява паміж Беларуссю і Кітаем, якой пакладзены пачатак перамовам па заключэнні пагаднення аб свабодным гандлі паслугамі і ажыццяўленні інвестыцый. У красавіку 2021 г. бакамі зацверджана Тэхнічнае заданне да перагавораў, якое вызначае падыходы да архітэктуры пагаднення, яго напаўненне і працэдурныя аспекты перагаворнага працэсу. У 2023 годзе перагаворы па праекту Пагаднення аб гандлі паслугамі і ажыццяўленні інвестыцый паміж Беларуссю і Кітаем завершаны. Плануецца падпісаць Пагадненне да канца 2024 года.
З 2017 года вялося ўзгадненне паслужна-інвестыцыйнага Пагаднення з Сінгапурам, аднак цяпер перагаворы прыпынены.
Міністэрствам эканомікі Рэспублікі Беларусь сумесна з зацікаўленымі ведамствамі вядзецца работа па заключэнні пагадненняў аб свабодным гандлі паслугамі і ажыццяўленні інвестыцый з Турцыяй (без інвестыцыйнага раздзела) і Аб'яднанымі Арабскімі Эміратамі.
У 2020 г. пачаты перамовы з Турцыяй аб свабодным гандлі паслугамі. 10 чэрвеня 2020 г. адбылося падпісанне Тэхнічнага задання да перагавораў па Пагадненню аб свабодным гандлі паслугамі паміж Беларуссю і Турцыяй. У рамках пасяджэння беларуска-турэцкай міжурадавай камісіі ў лістападзе 2023 г. бакі выказалі намер завяршыць перагаворны працэс да канца 2024 г. Дадзенае пагадненне ахоплівае толькі пытанні гандлю паслугамі (без інвестыцыйнага падзелу) і будуецца на класічнай мадэлі ГАТС. Акрамя таго, пагадненне ўключае ў сябе мноства раздзелаў, якія датычацца спецыфічных правілаў рэгулявання і наладжвання ўзаемадзеяння ў сектарах, якія ўяўляюць узаемную цікавасць (адукацыйныя паслугі, паслугі ў галіне аховы здароўя, транспарт і лагістыка, тэлекамунікацыі, фінансавыя паслугі і г.д.).
Пагадненне аб гандлі паслугамі з Аб'яднанымі Арабскімі Эміратамі заклікана дапоўніць дамоўленасці аб стварэнні зоны свабоднага гандлю таварамі, якія прапрацоўваюцца ў рамках ЕАЭС. Прапрацоўка магчымасці заключэння двухбаковага паслужна-інвестыцыйнага пагаднення была запушчана ў снежні 2022 г. 2 жніўня 2023 г. Прынята Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь №509, якой адобрана пазіцыя Рэспублікі Беларусь на перагаворах па праекту, якая змяшчае асноўныя падыходы да фарміравання тэксту Пагаднення і фармату прыняцця. абавязацельстваў. 6 верасня 2023 г. падпісана тэхнічнае заданне, заснаванае на палажэннях ухваленай пазіцыі. Экспертнае ўзгадненне праекта Пагаднення з эмірацкім бокам завершана.
З 2017 года вялося ўзгадненне паслужна-інвестыцыйнага Пагаднення з Сінгапурам, аднак цяпер перагаворы прыпынены.
Заключэнне названых пагадненняў дасць магчымасць Рэспубліцы Беларусь устараніць перашкоды на шляху руху беларускага экспарту паслуг на замежных рынках, павялічыць абарот трансгранічнага гандлю паслугамі з партнёрамі па пагадненнях. Акрамя таго, дасць "сігнал" патэнцыйным інвестарам аб умовах доступу ў канкрэтныя сектары беларускай эканомікі, спрыяючы тым самым прытоку ПЗІ, развіццю гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва з гэтымі краінамі праз стварэнне транспарэнтнага і прадказальнага асяроддзя.
Заключэнне Рэспублікай Беларусь рэгіянальных гандлёвых пагадненняў у сферы паслуг як паўнацэнны інструмент знешнегандлёвай палітыкі абазначаны ў планавых і праграмных дакументах краіны.
Так, рэалізацыя гэтага напрамку прадугледжана кіраўніком 10 "Развіццё знешнеэканамічнай дзейнасці" Праграмы дзейнасці Урада Рэспублікі Беларусь на перыяд да 2025 года, зацверджанай пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 24 снежня 2020 г. № 758. Таксама ўказаны падыход закладзены ў Праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь. Беларусь на 2021-2025 гады (кіраўнік 8).
Адначасова Мінэканомікі праводзіцца работа па вызначэнні перспектыўных партнёраў для заключэння паслужна-інвестыцыйных пагадненняў у сярэднетэрміновым перыядзе. У выпадку наяўнасці перашкод з доступам на замежныя рынкі паслуг і інвестыцый або зацікаўленасці ў атрыманні прэферэнцыйных умоў доступу, просім пакінуць свае прапановы (trade@economy.gov.by).