Прававыя ўмовы для інвестыцый у Беларусі
У цяперашні час Рэспубліка Беларусь прапануе інвестарам спрыяльныя прававыя ўмовы для вядзення бізнесу.
На міжнародным узроўні:
• міжнароднае права;
• падпісана больш за 60 двухбаковых пагадненняў аб пазбяганні падвойнага падаткаабкладання;
• каля 60 двухбаковых пагадненняў аб садзейнічанні ў ажыццяўленні (заахвочванні) і ўзаемнай абароне інвестыцый;
• Сеульская канвенцыя аб заснаванні шматбаковага агенцтва па гарантыях інвестыцый (Канвенцыя MIGA);
• Канвенцыя па ўрэгуляванні інвестыцыйных спрэчак паміж дзяржавамі і фізічнымі і юрыдычнымі асобамі іншых дзяржаў (ICSID);
• іншыя міжнародныя дагаворы.
Нацыянальнае заканадаўства:
Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь (асноўны Закон Рэспублікі Беларусь).
Законам Рэспублікі Беларусь “Аб інвестыцыях” (прыняты ў 2013 годзе), замежным інвестарам замацаваны не менш спрыяльны рэжым, чым адпаведны рэжым для юрыдычных і фізічных асоб Рэспублікі Беларусь, а таксама роўныя ўмовы гаспадарання.
У адпаведнасці з Законам Рэспублікі Беларусь “Аб інвестыцыях”, пад інвестыцыямі разумеецца любая маёмасць i iншыя аб'екты грамадзянскіх правоў, якія належаць інвестару на праве ўласнасці, іншай законнай падставе, якая дазваляе яму распараджацца такімі аб'ектамі, якія ўкладаюцца інвестарам на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь спосабамі, прадугледжанымі названым Законам, у мэтах атрымання прыбытку (даходаў) і (або) дасягнення іншага значнага выніку альбо ў іншых мэтах, не звязаных з асабістым, сямейным, хатнім і іншым падобным выкарыстаннем, у прыватнасці:
• рухомую і нерухомую маёмасць, у тым ліку акцыі, долі ў статутным фондзе, паі ў маёмасцi камерцыйнай арганізацыі, створанай на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, грашовыя сродкі, уключаючы прыцягнутыя, у тым ліку пазыкі, крэдыты;
• правы патрабаванні, якія маюць ацэнку іх кошту;
• iншыя аб'екты грамадзянскіх правоў, якія маюць ацэнку іх кошту, за выключэннем відаў аб'ектаў грамадзянскіх правоў, знаходжанне якіх у абароце не дапускаецца (аб'екты, канфіскаваныя з абароту).
На тэрыторыі Рэспублікі Беларусь інвестыцыі ажыццяўляюцца наступнымі спосабамі:
1. стварэннем камерцыйнай арганізацыі;
2. набыццём, стварэннем, у тым ліку шляхам будаўніцтва, аб'ектаў нерухомай маёмасці (за выключэннем выпадкаў набыцця або будаўніцтва жылых дамоў, жылых памяшканняў);
3. набыццём правоў на аб'екты інтэлектуальнай уласнасці;
4. набыццём акцый, далей у статутным фондзе, паёў у маёмасці камерцыйнай арганізацыі, уключаючы выпадкі павелічэння статутнага фонду камерцыйнай арганізацыі;
5. на аснове канцэсіі;
6. іншымі спосабамі, акрамя забароненых заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь.
Закон Рэспублікі Беларусь “Аб інвестыцыях” гарантуе інвестарам:
• бесперашкодны перавод за межы Рэспублікі Беларусь прыбылі
(даходаў) і іншых правамерна атрыманых грашовых сродкаў, звязаных з ажыццяўленнем інвестыцый на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, а таксама плацяжоў, якія вырабляюцца на карысць замежнага інвестара і звязаных з ажыццяўленнем інвестыцый, пасля выплаты ўстаноўленых заканадаўствам Рэспублікі Беларусь падаткаў, збораў (пошлін) і іншых абавязковых плацяжоў у рэспубліканскі і мясцовыя бюджэты, дзяржаўныя пазабюджэтныя фонды;
• права на рэалізацыю сваіх маёмасных і немаёмасных правоў у адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь;
• выключныя правы на аб'екты інтэлектуальнай уласнасці;
• права на прадастаўленне ім зямельных участкаў у карыстанне, арэнду, уласнасць у адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь аб ахове і выкарыстанні зямель;
• права ствараць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь камерцыйныя арганізацыі з любым аб'ёмам інвестыцый, у любых арганізацыйна-прававых формах, прадугледжаных заканадаўствам Рэспублікі Беларусь, з улікам абмежаванняў, устаноўленых артыкулам 6 Закона Рэспублікі Беларусь “Аб інвестыцыях”;
• права на льготы і прэферэнцыі пры ажыццяўленні інвестыцый у прыярытэтныя віды дзейнасці і ў іншых выпадках устаноўленых заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь і (або) міжнародна-прававымі актамі, абавязковымі для Рэспублікі Беларусь;
• права на прыцягненне ў Рэспубліку Беларусь замежных грамадзян і асоб без грамадзянства для ажыццяўлення працоўнай дзейнасці;
• права на заключэнне дагавора (дагавораў) з Рэспублікай Беларусь;
• абарону маёмасці ад нацыяналізацыі і рэквізіцыі;
• бесперашкодны перавод за межы Рэспублікі Беларусь кампенсацый для замежных інвестараў;
• права на дасудовае вырашэнне спрэчак.
У Беларусі актыўна рэалізуецца палітыка прадастаўлення льготных умоў для інвеставання, асабліва ў свабодных эканамічных зонах, малых і сярэдніх гарадах, сельскай мясцовасці, парку высокіх тэхналогій.
Дадатковыя гарантыі і прэферэнцыі інвестарам прадастаўлены пры рэалізацыі інвестыцыйных праектаў у свабодных эканамічных зонах, у ПВТ, у спецыяльным турысцка-рэкрэацыйным парку “Аўгустоўскі канал”, індустрыяльным парку, у сярэдніх, малых гарадскіх паселішчах, сельскай мясцовасці, а таксама малому і сярэдняму бізнесу.
Даведачна:
Падатковы кодэкс Рэспублікі Беларусь,
Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 22.09.2005 № 12 (рэд. Ад 2013/12/02) “Аб Парку высокіх тэхналогій”,
Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26.05.2011 № 220 “Аб стварэнні спецыяльнага турысцка-рэкрэацыйнага парку “Аўгустоўскі канал“,
Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 05.06.2012 № 253 (рэд. Ад 2013/06/13) “Аб Кітайска-Беларускім індустрыяльным парку”,
Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 07.05.2012 № 6 (рэд. Ад 2013/09/11) “Аб стымуляванні прадпрымальніцкай дзейнасці на тэрыторыі сярэдніх, малых гарадскіх паселішчаў, сельскай мясцовасці”.
З 2009 г. паспяхова дзейнічае створаны інстытут “інвестыцыйных дагавораў з Рэспублікай Беларусь”.
Даведачна:
Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 6 жніўня 2009 г. № 10 “Аб стварэнні дадатковых умоў для ажыццяўлення інвестыцыйнай дзейнасці ў Рэспубліцы Беларусь” (у рэд. Дэкрэтаў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 13.09.2010 № 7, ад 06.06.2011 № 4, ад 31.01. 2013 № 3), Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 06.06.2011 № 4 “Аб унясенні дапаўненняў і змяненняў у Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 6 жніўня 2009 г. № 10”.
Інвестыцыйны дагавор уяўляе сабой адну з магчымых формаў дзяржаўна-прыватнага партнёрства. Пры заключэнні такога дагавора інвестар атрымлівае дадатковыя гарантыі і прэферэнцыі, у тым ліку замацавана магчымасць атрымання індывідуальных прэферэнцый.
У мэтах яго рэалізацыі прынятыя Палажэнне аб парадку заключэння, змянення, спынення інвестыцыйных дагавораў з Рэспублікай Беларусь, Палажэнне аб парадку вядзення Дзяржаўнага рэестра інвестыцыйных дагавораў з Рэспублікай Беларусь, Палажэнне аб парадку ўзгаднення пераліку тавараў (работ, паслуг), маёмасных правоў, набытых (увезеных на тэрыторыю Рэспублікі Беларусь) і выкарыстаных для праектавання, будаўніцтва (рэканструкцыі), абсталявання аб'ектаў, прадугледжаных у інвестыцыйным праекце, які ажыццяўляецца ў адпаведнасці з інвестыцыйным дагаворам з Рэспублікай Беларусь, Палажэнне аб парадку пацвярджэння ўмоў для прымянення вызвалення ад увазных мытных пошлін і (або) падатку на даданую вартасць у дачыненні да тэхналагічнага абсталявання, якое увозіцца (або увезена), камплектуючых і запасных частак да яго і (або) сыравіны і матэрыялаў. У мэтах вызначэння прыярытэтных відаў дзейнасці (сектараў эканомікі) прынята пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 26.02.2014г. № 179 “Аб прыярытэтных відах дзейнасці (сектарах эканомікі)” для прымянення ільгот згодна з Рашэннем Камісіі Мытнага саюза 27 лістапада 2009 №130 “Аб адзіным мытна-тарыфным рэгуляванні Мытнага саюза Рэспублікі Беларусь, Рэспублікі Казахстан і Расійскай Федэрацыі”.
Даведачна:
Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 06.08.2011 № 1058 (рэд. Ад 2014/02/19) “Аб мерах па рэалізацыі Дэкрэта Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 6 чэрвеня 2011 г. № 4” (разам з “Палажэннем аб парадку заключэння, змянення, спынення інвестыцыйных дагавораў з Рэспублікай Беларусь”, “Палажэннем аб парадку вядзення Дзяржаўнага рэестра інвестыцыйных дагавораў з Рэспублікай Беларусь”, “Палажэннем аб парадку ўзгаднення пераліку тавараў (работ, паслуг), маёмасных правоў, набытых (увезеных на тэрыторыю Рэспублікі Беларусь) і выкарыстаных для праектавання, будаўніцтва (рэканструкцыі), абсталявання аб'ектаў, прадугледжаных у інвестыцыйным праекце, які ажыццяўляецца ў адпаведнасці з інвестыцыйным дагаворам з Рэспублікай Беларусь”), Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 19.02.2014 г. № 149 “Аб зацвярджэнні Палажэння аб парадку пацвярджэння ўмоў для прымянення вызвалення ад увазных мытных пошлін і (або) падатку на даданую вартасць у дачыненні да тэхналагічнага абсталявання, камплектуючых і запасных частак да яго і (або) сыравіны і матэрыялаў, якія ўвозяцца (увезены), а таксама унясенні зменаў і дапаўненняў у пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 6 жніўня 2011 г. № 1058 і ад 17 лютага 2012 № 156”.
Па выніках штогадовага апытання камерцыйных арганізацый, які праводзіцца Мінэканомікі, створаныя ў Рэспубліцы Беларусь прэферэнцыйныя рэжымы вітаюцца інвестарамі.
У мэтах выканання задач мінулых гадоў, а таксама дасягнення мэт новай пяцігодкі, зменены і зроблены больш прывабнымі для інвестараў падатковыя ўмовы ў сферах вытворчасці інавацыйнай, высокатэхналагічнай прадукцыі, рэалізацыі легкавых аўтамабіляў і аўтакампанентаў уласнай вытворчасці, у прыдарожным сэрвісе, кінематографе, турызме і інш.
У мэтах павелічэння прытоку замежных інвестыцый і, у першую чаргу, прамых, у якіх зацікаўлена рэспубліка, створаны і дзейнічае інстытут “інвестыцыйных агентаў”.
Даведачна:
Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 6 жніўня 2009г. № 413.
Гэта фізічныя або юрыдычныя асобы, якія маюць неабходныя практычныя навыкі і вопыт у рэалізацыі інвестыцыйных праектаў і якія аказваюць садзейнічанне рэспубліцы ў пошуку патэнцыйных інвестараў.
У мэтах рэалізацыі Указа № 413 дзейнічае Палажэнне аб парадку прадастаўлення фізічным і юрыдычным асобам паўнамоцтваў на прадстаўленне інтарэсаў Рэспублікі Беларусь па пытаннях прыцягнення інвестыцый у Рэспубліку Беларусь, зацверджанае пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 06.11.2009 № 1448 (рэд. Ад 2012/09/27).
У краіне дзейнічае Кансультацыўны савет па замежных інвестыцыях пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь (далей - Савет), які складаецца з прадстаўнікоў замежных кампаній, дзяржорганаў, прадстаўнікоў навукі, у рамках працы якога наладжаны прамы дыялог Урада і інвестараў.
Пастаянныя рабочыя групы, якія дзейнічаюць пры Савеце, займаюцца пытаннямі ўдасканалення інвестыцыйнага заканадаўства, падатковых і мытных умоў работы на беларускім рынку і іншымі пытаннямі.
У мэтах абароны правоў і законных інтарэсаў інвестараў з удзелам рабочай групы па ўдасканаленні інвестыцыйнага заканадаўства ў 2012 годзе распрацавана і прынята Палажэнне аб дасудовым урэгуляванні спрэчак (рознагалоссяў), звязаных з ажыццяўленнем інвестыцый, у адпаведнасці з якім інвестары, з якім заключаны інвестыцыйны дагавор, для абароны сваіх правоў да звароту ў суд маюць права звярнуцца ў дзяржаўны орган для ўрэгулявання спрэчак (рознагалоссяў), звязаных з ажыццяўленнем інвестыцый.
Даведачна:
Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 14.02.2012 № 146 (рэд. Ад 2013/12/11) “Аб зацвярджэнні Палажэння аб дасудовым урэгуляванні спрэчак (рознагалоссяў), звязаных з ажыццяўленнем інвестыцый”.
У мэтах удасканалення работы па прыцягненню замежных інвестыцый, павышэння эфектыўнасці прыватызацыйных працэсаў у Рэспубліцы Беларусь і забеспячэння ўзаемадзеяння інвестараў з органамі дзяржаўнага кіравання створана дзяржаўная ўстанова “Нацыянальнае агенцтва інвестыцый і прыватызацыі” (далей - Агенцтва) шляхам пераўтварэння рэспубліканскага ўнітарнага прадпрыемства “Нацыянальнае інвестыцыйнае агенцтва”.
Даведачна:
Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 25.05.2010 № 273 (рэд. Ад 2014/02/21) “Аб стварэнні дзяржаўнай установы« Нацыянальнае агенцтва інвестыцый і прыватызацыі”.
Агенцтва заклікана садзейнічаць ажыццяўленню прамых замежных інвестыцый, у тым ліку пры прыватызацыі дзяржаўнай маёмасці. Агенцтва ўдзельнічае ў рэалізацыі дзяржаўнай палітыкі ў сферы інвестыцый і прыватызацыі, маніторынгу і суправаджэнні рэалізацыі інвестыцыйных праектаў і прыватызацыі дзяржмаёмасці, стварэнні станоўчага інвестыцыйнага іміджу краіны, прадастаўленне поўнага пакета паслуг інвестару.
Актыўнае супрацоўніцтва з міжнароднымі арганізацыямі стварае важныя перадумовы для прыцягнення замежных інвестыцый. Вядзецца мэтанакіраваная праца па ўключэнні Рэспублікі Беларусь у міжнародныя эканамічныя працэсы.
У мэтах стварэння адпаведных міжнародным стандартам умоў для страхавання рызык замежных інвестараў на тэрыторыі нашай краіны, прыцягнення замежных фінансавых рэсурсаў без прадастаўлення замежным інвестарам гарантый Урада Рэспублікі Беларусь і, адпаведна, без павелічэння памеру знешняга дзяржаўнага доўгу рэспублікі Урад правёў працу па ўключэнні Рэспублікі Беларусь у члены Шматбаковага агенцтва па гарантыях інвестыцый (далей - ШАГІ). З 2012 года Беларусь стала паўнапраўным членам ШАГІ, падпісаўшы і ратыфікаваўшы ўсе неабходныя дакументы.
Даведачна: ШАГІ - адно з аўтаномных міжнародных устаноў Групы арганізацый Сусветнага банка, асноўнымі задачамі якога з'яўляюцца страхаванне палітычных рызык і прадастаўленне гарантый кампенсацыі ўрону ад некамерцыйных рызык у мэтах садзейнічання ажыццяўленню прамых замежных інвестыцый у краіны, якія развіваюцца, падтрымання эканамічнага росту, скарачэння маштабаў беднасці, паляпшэння ўмоў жыцця людзей.
Гэта дадаткова пацвярджае гатоўнасць нашай краіны да захавання агульнапрынятых нормаў і стандартаў міжнароднага эканамічнага супрацоўніцтва.
У мэтах стварэння спрыяльных умоў для інвестыцый, якія ажыццяўляюцца інвестарамі дзяржавы на тэрыторыі іншай дзяржавы, прызнаючы, што ўзаемнае садзейнічанне ажыццяўленню і абарона такіх інвестыцый спрыяюць развіццю дзелавой ініцыятывы і павелічэння дабрабыту абедзвюх дзяржаў, Рэспубліка Беларусь падпісала каля 60 пагадненняў аб садзейнічанні ў ажыццяўленні (заахвочванні) і ўзаемнай абароне інвестыцый.
У прыватнасці дамовамі прадастаўлены гарантыі:
• нацыянальнага рэжыму (кожны бок дае інвестарам дзяржавы іншага
боку рэжым не менш спрыяльны за той, якi ён прадастаўляе ў аналагічнай сітуацыі інвестарам сваёй дзяржавы і інш.);
• рэжыму найбольшага спрыяння (кожны бок дае інвестарам дзяржавы іншага боку рэжым, не менш спрыяльны за той, якi ён прадастаўляе ў аналагічнай сітуацыі iнвестарам любой трэцяй дзяржавы i інш.);
• мінімальных стандартаў (кожны бок прадастаўляе інвестыцыям інвестараў дзяржавы іншага боку рэжым у адпаведнасці з міжнародным правам, уключаючы справядлівы і раўнапраўны рэжым, абарону і бяспеку і інш.);
• экспрапрыяцыі і кампенсацыі (ніводны бок не можа экспрапрыяваць або нацыяналізаваць інвестыцыі як прама, так і ўскосна з дапамогай мер, падобных на экспрапрыяцыю або нацыяналізацыю, інакш як: у грамадскіх інтарэсах; на недыскрымінацыйнай аснове; у адпаведнасці з належнай прававой працэдурай; пры ўмове выплаты кампенсацыі і інш.)
• іншыя гарантыі.
Дзяржаўная інвестыцыйная палітыка арыентавана на мабілізацыю ўсіх намаганняў па прыцягненні інвестараў, стымуляванню рэінвеставання і стварэння новых высокатэхналагічных вытворчасцей.
Стратэгіяй прыцягнення прамых замежных інвестыцый на перыяд да 2015 года вызначаны прыярытэтныя сектары, куды «вітаюцца» прамыя замежныя інвестыцыі (фармацэўтыка, біятэхналогіі, нанатэхналогіі, новыя матэрыялы, інфармацыйныя і камунікацыйныя тэхналогіі).
Даведачна:
Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь, Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь ад 18.01.2012 № 51/2 (рэд. Ад 2013/12/11) “Аб зацвярджэнні стратэгіі прыцягнення прамых замежных інвестыцый у Рэспубліку Беларусь на перыяд да 2015 года”.
Таксама прадугледжана прыцягненне прамых замежных інвестыцый у традыцыйныя віды эканамічнай дзейнасці. Будуць развівацца кластары: фармацэўтычны і па вытворчасці ільнопрадукцыі.
Сёння асноўным напрамкам для дасягнення пастаўленых мэт з'яўляецца курс на далейшую лібералізацыю ўмоў гаспадарання, удасканаленне прававых механізмаў абароны інвестыцый, якія садзейнічаюць актывізацыі інвестыцыйнай дзейнасці, стварэнне роўных, недыскрымінацыйных умоў.