Пагаднення аб свабодным гандлі таварамі

1.1. Пагаднення аб свабодным гандлі таварамі

Рэспубліка Беларусь паспяхова прымяняе розныя інструменты для пашырэння свайго знешняга гандлю, асабліва інтэграцыйныя працэсы, якія з'яўляюцца неад'емнай часткай сучаснай міжнароднай гандлёвай сістэмы.

 Рэспубліка Беларусь мае двухбаковыя пагадненні аб зоне свабоднага гандлю з Азербайджанам, Арменіяй, Кыргызстанам, Таджыкістанам, Казахстанам, Малдовай, Расіяй, Узбекістанам, Туркменістанам, Украінай і Сербіяй.

18 кастрычніка 2011 г. падпісаны Дагавор аб зоне свабоднага гандлю СНД, удзельнікамі якога з'яўляюцца Арменія, Беларусь, Казахстан, Кыргызстан, Малдова, Расія, Таджыкістан і Украіна. У асобным парадку да Дагавора далучыўся Узбекістан.

Таксама Рэспубліка Беларусь з'яўляецца ўдзельнікам Пагаднення аб стварэнні зоны свабоднага гандлю ад 15 красавіка 1994 г. (са зменамі ад 2 красавіка 1999 г.), падпісанага ў рамках СНД. Гэта пагадненне прымяняецца ва ўзаемным гандлі Беларусі з Грузіяй (пасля выхаду апошняй з СНД).

З утварэннем Еўразійскага эканамічнага саюза, пагадненні аб свабодным гандлі таварамі могуць быць заключаны толькі ў фармаце "ЕАЭС+ (як саюз) + трэцяя краіна" (артыкул 35 Дагавора аб ЕАЭС). У сувязі з гэтым, сумесна з партнёрамі па еўразійскай інтэграцыі Рэспубліка Беларусь праводзіць актыўную работу па стварэнню зон свабоднага гандлю паміж ЕАЭС і трэцімі краінамі ў мэтах геаграфічнай і таварнай дыверсіфікацыі свайго экспарту.

29 мая 2015 г. падпісана Пагадненне аб свабодным гандлі паміж ЕАЭС, яго дзяржавамі-членамі, з аднаго боку, і Сацыялістычнай Рэспублікай В'етнам, з другога. Пагадненне набыло моц 5 кастрычніка 2016 г. Указаны міжнародны дагавор прадугледжвае адмену або істотнае зніжэнне ўвазных пошлін на практычна ўсе ключавыя пазіцыі беларускага экспарту ў В'етнам.

25 кастрычніка 2019 г. набыло моц Пагадненне аб гандлёва-эканамічным супрацоўніцтве з Кітаем ад 17 мая 2018 г. Пагадненне не прадугледжвае стварэнне рэжыму свабоднага гандлю, у той жа час яно накіравана на ўстараненне санітарных і тэхнічных бар'ераў у гандлі, развіццё сектаральнага супрацоўніцтва з КНР у сферах перадавых тэхналогій, інавацый, транспартна-лагістычнай інфраструктуры. У ім прадугледжаны нормы аб забеспячэнні свабоды транзіту, што стварае спрыяльныя ўмовы для беларускіх прадпрыемстваў па ўдзеле ў вытворчых і транспартных ланцужках у рамках ініцыятывы кіраўніцтва КНР "Адзін пояс, адзін шлях".

27 кастрычніка 2019 г. набыло моц Часовае пагадненне, якое вядзе да ўтварэння зоны свабоднага гандлю паміж ЕАЭС і яго дзяржавамі-членамі, з аднаго боку, і Ісламскай Рэспублікай Іран, з другога боку, ад 17 мая 2018 г. Згодна з умовамі Часовага пагаднення ўвазныя мытныя пошліны ў гандлі паміж краінамі ЕАЭС і Іранам зніжаюцца або ўстараняюцца па абмежаваным ахопе. У адпаведнасці з Рашэннем Вышэйшай Еўразійскай эканамічнай рады ад 11 снежня 2020 г. № 16 дзяржавамі-членамі ЕАЭС пачаты перагаворы з іранскага боку па заключэнні паўнафарматнага пагаднення аб свабодным гандлі.

Завершаны перагаворы з Рэспублікай Сінгапур па гандлі таварамі. Пагадненне аб свабодным гандлі паміж Еўразійскім эканамічным саюзам і яго дзяржавамі-членамі, з аднаго боку, і Рэспублікай Сінгапур, з другога боку, і Рамачнае пагадненне аб усёабдымным эканамічным супрацоўніцтве паміж Еўразійскім эканамічным саюзам і яго дзяржавамі-членамі, з аднаго боку, і Рэспублікай Сінгапур, з другога боку, падпісаны на пасяджэнні Вышэйшага Еўразійскага эканамічнага савета 1 кастрычніка 2019 г. Зараз вядзецца работа па ратыфікацыі пагадненняў (Рэспубліка Беларусь выканала адпаведныя працэдуры).

Завершаны перагаворы па уніфікацыі гандлёвага рэжыму з Сербіяй у сувязі з далучэннем да ЕАЭС Арменіі і Кыргызстана, якія не маюць рэжыму свабоднага гандлю з Бялградам (двухбаковыя пагадненні аб зоне свабоднага гандлю з Сербіяй ёсць толькі ў Беларусі, Казахстана і Расіі). Пагадненне аб зоне свабоднага гандлю паміж Еўразійскім эканамічным саюзам і яго дзяржавамі-членамі, з аднаго боку, і Рэспублікай Сербія, з другога боку, падпісана 25 кастрычніка 2019 г. і набыло моц 10 ліпеня 2021 г.

У мэтах далейшай лібералізацыі ўмоў доступу тавараў дзяржаў-членаў на рынкі трэціх краін ЕАЭС зараз актыўна вядуцца перагаворы аб стварэнні зон свабоднага гандлю таварамі з Егіптам, Ізраілем і Індыяй.

У адпаведнасці з дакладамі сумесных даследчых груп чакаецца, што заключэнне пагадненняў аб свабодным гандлі з вышэйназванымі краінамі дасць магчымасць Рэспубліцы Беларусь нарасціць экспарт наступных тавараў:

 Егіпет - малочная прадукцыя, мінеральнае паліва, транспартныя сродкі, прадукцыя жывёльнага паходжання, тытунёвыя вырабы, алкаголь, цукар, мяса;

Ізраіль - мука, малочная прадукцыя, мясная прадукцыя, алей, угнаенні, мінеральнае паліва, транспартныя сродкі;

 Індыя - вырабы з чорных металаў, папера і кардон, пластмасы, нафта і паліва, электрычныя машыны і абсталяванне, транспартныя сродкі, угнаенні.

 Згодна з вынікамі эканаметрычнага мадэлявання заключэнне пагадненняў аб свабодным гандлі з Егіптам, Ізраілем і Індыяй у выпадку поўнай лібералізацыі гандлю без выключэнняў дасць магчымасць павялічыць экспарт беларускіх тавараў у гэтыя краіны на 17,5 %, 17,3 % і 20,0 % адпаведна.

Дзяржавамі-членамі ЕАЭС сумесна з ЕЭК вызначаны наступныя краіны, якія ўяўляюць найбольшую эканамічную цікавасць для заключэння пагадненняў аб свабодным гандлі ў сярэднетэрміновай перспектыве: ААЭ, Інданезія, Манголія.

   1.2  Пагаднення аб свабодным гандлі паслугамі і здзяйсненні інвестыцый

 Па меры паглыблення працэсаў інтэрнацыяналізацыі і глабалізацыі пашырыліся сферы, ахопленыя дадзенымі працэсамі, сярод якіх - сфера паслуг. Следствам стала паскарэнне тэмпаў росту міжнароднага гандлю паслугамі, а таксама неабходнасць у прыняцці мер па лібералізацыі гандлю паслугамі.

Аднак лібералізацыя гандлю паслугамі ў адрозненне ад гандлю таварамі ажыццяўляецца не шляхам зніжэння мытна-тарыфных бар'ераў, а шляхам змянення нацыянальнага рэгулявання і зняцця абмежаванняў на рух замежных інвестыцый.

Формай праявы працэсу лібералізацыі гандлю паслугамі з'яўляецца заключэнне дзяржавамі пагадненняў аб свабодным гандлі паслугамі, якія з'яўляюцца разнавіднасцю рэгіянальных гандлёвых пагадненняў (РГП) і іх афармленне адпавядае артыкулу V Генеральнага пагаднення аб гандлі паслугамі (ГАТС).

Сусветная практыка пацвярджае, што на мяжы ХХ-ХХІ стст. актывізаваўся працэс падпісання РГП, у тым ліку ў сферы паслуг. Так, у СГА, па стане на 1 лютага 2022 г., натыфікавана 353 рэгіянальных гандлёвых пагадненняў, у тым ліку: з іх 170 датычацца гандлю таварамі, 181 уключаюць гандаль таварамі і паслугамі, 2 пагадненні ахопліваюць выключна пытанні гандлю паслугамі. Гэта дазваляе зрабіць выснову аб тым, што 51,8% усіх натыфікаваных рэгіянальных гандлёвых пагадненняў закранаюць лібералізацыю гандлю паслугамі.

На сённяшні дзень у Рэспубліцы Беларусь дзейнічае толькі адно прэферэнцыйнае пагадненне ў сферы паслуг - дамоўленасці аб гандлі паслугамі ў рамках Еўразійскага эканамічнага саюза (Раздзел XV "Гандаль паслугамі, установа, дзейнасць і здзяйсненне інвестыцый" і Пратакол аб гандлі паслугамі, установе, дзейнасці і здзяйсненні інвестыцый (Дадатак № 16 да Дагавора аб ЕАЭС).

Рэспубліка Беларусь, як і ўсе члены Саюза, захоўвае за сабой аўтаномію (г.зн. нацыянальную кампетэнцыю) у пытаннях заключэння пагадненняў аб свабодным гандлі паслугамі і здзяйсненні інвестыцый. Працэс заключэння такіх пагадненняў з трэцімі краінамі ажыццяўляецца незалежна ад партнёраў па Саюзе. Адзінай умовай, прапісанай у Дагаворы аб ЕАЭС, з'яўляецца абавязацельства Рэспублікі Беларусь прадастаўляць дзяржавам - членам ЕАЭС тыя ж уступкі, якія прапанаваны партнёру (партнёрам) па такому пагадненню (артыкул 38 Дагавора і раздзел 6 Дадатка № 16 да Дагавора).

У сувязі з гэтым цяпер вядзецца работа па заключэнні новых прэферэнцыйных паслужных пагадненняў. Каардынацыю работы па падрыхтоўцы міжнародных пагадненняў у сферы гандлю паслугамі здзяйсняе Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь.

Міністэрствам эканомікі Рэспублікі Беларусь сумесна з зацікаўленымі ведамствамі вядзецца работа па заключэнні пагадненняў аб свабодным гандлі паслугамі і здзяйсненні інвестыцый з Сінгапурам, Турцыяй (без інвестыцыйнага раздзела), Кітаем, а таксама ў рамках СНД.

У 2022 г. плануецца завяршыць пачатыя ў 2017 г. перагаворы па паслужна-інвестыцыйным пагадненні з Сінгапурам. Паслужаныя двухбаковыя дамоўленасці дзяржаў-членаў ЕАЭС з'яўляюцца дапаўненнем Пагаднення аб свабодным гандлі таварамі, заключанага 1 кастрычніка 2019 г. у мэтах стварэння ўсёабдымнай зоны свабоднага гандлю паміж ЕАЭС і Сінгапурам.

У адпаведнасці з Мемарандумам аб узаемаразуменні паміж Міністэрствам эканомікі Рэспублікі Беларусь і Міністэрствам гандлю і прамысловасці Рэспублікі Сінгапур ад 4 чэрвеня 2019 г. узровень абавязацельстваў Беларусі для Сінгапура па Пагадненню павінен быць у цэлым вышэйшы, чым узровень абавязацельстваў у СГА (т.зв. «СГА плюс»).

У 2020 г. пачаты перагаворы з Турцыяй аб свабодным гандлі паслугамі. 10 чэрвеня 2020 г. адбылося падпісанне Тэхнічнага задання да перагавораў па Пагадненню аб свабодным гандлі паслугамі паміж Беларуссю і Турцыяй. Гэта пагадненне ахоплівае толькі пытанні гандлю паслугамі (без інвестыцыйнага раздзела) і будуецца па класічнай мадэлі ГАТС. Акрамя таго, пагадненне ўключае ў сябе рознае мноства раздзелаў, якія датычацца спецыфічных правілаў рэгулявання і наладжвання ўзаемадзеяння ў сектарах, якія ўяўляюць узаемную цікавасць (адукацыйныя паслугі, паслугі ў галіне аховы здароўя, транспарт і лагістыка, тэлекамунікацыі і фінансавыя паслугі, г.д.).

14 снежня 2020 г. падпісана Сумесная заява паміж Беларуссю і Кітаем, якая паклала пачатак перагаворам па заключэнню пагаднення аб свабодным гандлі паслугамі і здзяйсненні інвестыцый. У красавіку 2021 г. бакамі зацверджана Тэхнічнае заданне да перагавораў, якое вызначае падыходы да архітэктуры пагаднення, яго напаўненне і працэдурныя аспекты перагаворнага працэсу. Бакі маюць намер завяршыць перагаворы па пагадненню ў 2023 годзе.

У рамках дзяржаў - удзельніц Садружнасці Незалежных Дзяржаў работа над праектам Пагаднення аб свабодным гандлі паслугамі, установе, дзейнасці і здзяйсненні інвестыцый вядзецца ўжо амаль 10 гадоў (з лістапада 2012 г.).

Па выніку праведзенай работы праглядаецца перспектыва завяршэння перагавораў па Пагадненню і яго падпісанне ў маі 2022 г., што створыць больш магчымасцей для нарошчвання эканамічнага ўзаемадзеяння краін Садружнасці і павялічання удзельнай вагi гандлю паслугамі ў агульным аб'ёме гандлю краін СНД да 25 %.

Заключэнне названых пагадненняў дасць магчымасць Рэспубліцы Беларусь ліквідаваць перашкоды на шляху руху беларускага экспарту паслуг на замежных рынках, павялічыць абарот трансгранічнага гандлю паслугамі з партнёрамі па пагадненнях. Таксама, дасць сігнал" патэнцыяльным інвестарам аб умовах доступу ў канкрэтныя сектары беларускай эканомікі, тым самым садзейнічая прытоку ПЗІ, развіццю гандлёва-эканамічнага  супрацоўніцтва з дадзенымі краінамі праз стварэнне транспарантнага і прадказальнага асяроддзя.

Заключэнне Рэспублікай Беларусь рэгіянальных гандлёвых пагадненняў у сферы паслуг як паўнацэнны інструмент знешнегандлёвай палітыкі ўпершыню абазначаны ў планавых і праграмных дакументах краіны.

Так, рэалізацыя гэтага напрамку прадугледжана главой 10 "Развіццё знешнеэканамічнай дзейнасці" Праграмы дзейнасці Урада Рэспублікі Беларусь на перыяд да 2025 года, зацверджанай пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 24 снежня 2020 г. № 758. Таксама ўказаны падыход закладзены ў Праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2021-2025 гады (глава 8).

Адначасова праводзіцца работа па вызначэнні перспектыўных партнёраў для заключэння паслужна-інвестыцыйных пагадненняў у сярэднетэрміновым перыядзе. У выпадку наяўнасці перашкод з доступам на замежныя рынкі паслуг і інвестыцый, або зацікаўленасці ў атрыманні прэферэнцыйных умоў доступу, просім пакінуць свае прапановы (trade@economy.gov.by).